E heluhelu ma ka ʻōlelo Pelekane (Read in English). Unuhi ʻia na Nāinoa Alefaio.
Mai uka a i kai i kuleana ‘ia ai ‘o Hawai‘i e Kelis Kaleopa‘a.
Paʻi Kiʻi ʻia na Matt Heirakuji
Hoʻoponopono ʻia na N. Haʻalilio Solomon
I ka malu o Lēʻahi ma Kapiʻolani Pāka māua ʻo Kelis Kaleopaʻa i launa ai. He kupa ʻo Kaleopaʻa no ka nalu haʻi mai ʻo Kalehuawehe, ma ka ʻāina hoʻi ʻo Waikīkī, kahi o Kelis i hānau a hānai ʻia ai e nā kūpuna o ia wahi. Mai kona wā kamaliʻi loa, he heʻenalu ʻo ia ma nā kua one o Waikīkī, kahi i aʻo mua ʻia ai ʻo Kaleopaʻa i ka heʻenalu. I ka makahiki nei i hala, ua lilo aʻela he moho no ka 2022 Vans US Open. Akā naʻe, ma mua aku o kona puka ʻana he ʻahi kananā poʻokela ma nā hoʻokūkū heʻenalu o ka honua, ua paʻa mua ihola nā pōhaku kihi o kona kahua ma Oʻahualua nei.
Ma Ke Kula Kaiapuni ʻO Ānuenue ʻo ia i hele kula ai mai ka papa mālaaʻo a i ka papa ʻehā. Ma kekahi ʻaoʻao aʻe, he ʻike ʻia ka nani o Pālolo mai ka pāka a māua i nanea ai, a ma kekahi ʻaoʻao iho hoʻi, ʻike ʻia nā kūlana nalu o Waikīkī e poʻi wale ana. Pēlā hoʻi ke alahele āna i hele ai i ko Kaleopaʻa wā kamaliʻi, mai Pālolo i ka ua kilikilihune a i kai o Waikīkī i ke ʻala līpoa e moani nei. Ma hope mai naʻe o ka papa ʻehā a hiki i kona wā i hemo kula ai, ua hoʻonaʻauao ʻia ʻo ia ma ka hale ponoʻī iho nō, no kona paʻahana loa i ka heʻenalu.
Ua hoʻomaka ʻo Kaleopaʻa i ke komo ʻana i nā hoʻokūkū heʻenalu ma kona wā kamaliʻi, a ʻo ka heʻenalu kāna hana i nā lā a pau. Pēlā i lilo ai ia hana, he ʻoihana nāna e lawelawe nei a hiki i kēia wā, i kona wā ʻōpio. Ma kekahi ʻano, ua makemake ʻo ia e hoʻomau i ke kula ʻia ʻana ma Ānuenue, he waiwai naʻe ko ka heʻenalu. I kēlā makahiki nei, ua hemo kula ʻo ia, i ia makahiki aʻe hoʻi, ʻo ka puka aʻela nō ia ona me ka lei o ka lanakila ma ka US Open. I kēia mau lā, aia nō ʻo Kaleopaʻa ke hoʻoikaika aku nei i kona heʻenalu ʻana, aia hoʻi ʻo ia ma ke ala pololei kahi e kaʻa ai ma kona ʻaoʻao ke eo o ka lanakila ma kona ʻao i kona wā e komo ana i ka hoʻokūkū nui o ka honua holoʻokoʻa, a he waiwai nō paha ko laila.
ʻO kekahi mea haʻaheo, ʻo ka heʻenalu ʻana ma hope o ka hae Hawaiʻi. Pēlā ka hana a Kaleopaʻa a me kekahi hapa (nui paha) o nā mea heʻenalu no Hawaiʻi nei. He koko Hawaiʻi paha, he koko ʻole hoʻi, ke nui aʻe nei ka poʻe e heʻenalu ana ma hope o ia hae aloha. I kūkākūkā aku nei ka hana a māua, ua kuʻikahi ka manaʻo no ke koʻikoʻi o ka welo ʻana o ka hae Hawaiʻi ma ʻō a ma aneʻi o ka honua ma nā hoʻokūkū a hanana hoʻi e pili ana no ka heʻenalu. He hana liʻiliʻi a ʻano ʻole paha kēia i loko o ka manaʻo o kekahi, he hana ʻano nui naʻe ia e hōʻike haʻaheo ai i ke aloha i ka ʻāina i mua o nā lehulehu no ka mau ʻana aʻe o ka lāhui.
A he nani maoli nō ka ʻike ʻana i kekahi ‘āwai o ka mea lanakila i pōʻai ʻia e nā kānaka Hawaiʻi. A pēlā nō i ʻike ʻia ma ka WSL US Open a Kelis i Lanakila. No Hawaiʻi mai he ʻekolu o nā ʻeha o nā mea lanakila o ia hoʻokūkū. Ua kaʻana ʻia ka ‘āwai me Kaniela Stewart lāua ʻo Honolua Blomfield, a heʻenalu lākou a pau me ka hae hō‘ike ha‘aheo pū aku i ka hae Hawaiʻi.
He mea nui ke aloha ʻāina iā Kaleopaʻa, a ʻo ka heʻenalu ʻana ma hope o ka hae Hawaiʻi kekahi ala āna e hōʻike aku ai i ko ka honua i ia mea he aloha ʻāina. Wahi a Kaleopaʻa he mea ʻike wale ʻia ke aloha ʻāina o nā lehulehu o Hawaiʻi mai ka wā mai o ka maʻi ahulau. Ua hoʻopau ʻia ka hoʻokipa malihini ʻana a hala kekahi mau mahina. “ʻO ia wā ka mua aʻu i ʻike ai iā Waikīkī me ka ʻole o nā poʻe kipa malihini.” ʻO ko Oʻahu wale nō ke naue aku ana i laila. Ma ia wā ʻo Kalepoaʻa i ʻike pono ai i ia mea he aloha ʻāina ma waena o nā poʻe kamaʻāina i hoʻi hou i nā one mehana o Waikīkī mā. He aloha aku, aloha mai ko kānaka, e like me ka loina kahiko e Hawaiʻi ai ka Hawaiʻi. A ʻo ia kūkaʻi aloha hoʻi ka mea nui loa a Kaleopaʻa e mālama pono ana ma ka huakaʻi hele o kona ola, me kāna lawelawe ʻana i ia hana hoʻonanea a ka Hawaiʻi, ʻo ka heʻenalu hoʻi.
ʻO ke aloha ʻāina ka mea nui a ka Hawaiʻi. He mau ʻano like ʻole e hōʻike aku ai i ke aloha ʻāina. No Kaleopaʻa, he mea nui ka heʻenalu a me ka mālama ʻana i nā ʻohana a me ka ʻāina ʻo Waikīkī.
E mahalo aku kākou i nā ʻohana Saxman a me Kaleopaʻa no ka hānai pono ʻana mai i ua Kaleopaʻa nei. He mahalo hoʻi ʻo ia i nā kūpuna a me nā ʻohana a pau o Waikīkī no ke aʻoaʻo ʻana i kekahi mau hanauna ʻōpiopio e ʻimi nei i ka heʻenalu. Ke hele huakaʻi aku nā mea heʻenalu o Hawaiʻi i ka ʻāina ʻē, he lawe pū aku lākou i ke aloha o ka ʻāina a me ka ʻoluʻolu o ka paeʻāina e kaʻana aku ai me ka hauʻoli me nā poʻe o ka honua. “Haʻi maila nā poʻe o Kaleponi a me nā po‘e o Mekiko hoʻi no ka ʻoluʻolu a me ka maikaʻi o nā Hawaiʻi heʻenalu e kipa ana i ko lākou ʻāina.”
ʻŌlelo ʻia hoʻi, kaulana Hawaiʻi i ka hoʻokipa malihini, a he mea maʻamau no ko Hawaiʻi ka pāheahea ʻana i ke kanaka e kipa mai, e luana mai, e nanea mai hoʻi i ke kono a ke aloha. No ka ʻohana Kaleopaʻa, he welo ia ʻano hana he hoʻokipa malihini ma Waikīkī, e like me ka hana a ia hui kaulana o ia pana, ʻo nā Beach Boys. ʻO nā Beach Boys hoʻi ka poʻe i mālama i ka ʻāina a me ke kai o Waikīkī, a ua kaulana lākou i ke aloha a lākou i hōʻike ai ma ia hana he hoʻokipa malihini. Na lākou hoʻi i hoʻonaʻauao aku i ka heʻenalu i ka poʻe mahilini.
I kēia mau lā naʻe, ua pau ia hui Beach Boys o Waikīkī, ʻaʻohe koe. ʻOiai ua pau ia hui kaulana o Waikīkī, ʻo nā Beach Boys, a pau pū hoʻi paha ia ʻano hoʻokipa malihini me ke aloha puʻuwai hāmama, he mea nui ua ili mai ia ʻoihana ma luna o nā poʻohiwi o Kaleopaʻa mā, o nā kānaka maoli, nā ʻiliʻula Hawaiʻi ponoʻī hoʻi, na lākou nō e hoʻomau a hoʻokoe nei ia hana kaulana a ka Hawaiʻi, ʻo ka hoʻokipa me ka leo pāheahea o ke aloha.
ʻO ke aloha ʻāina ka mea nui a ka Hawaiʻi. He mau ʻano like ʻole e hōʻike aku ai i ke aloha ʻāina. No Kaleopaʻa, he mea nui ka heʻenalu a me ka mālama ʻana i nā ʻohana a me ka ʻāina ʻo Waikīkī. He mea koʻikoʻi ka hōʻike ʻana aku i ke ʻano o ka Hawaiʻi a me ka lunaʻikehala, he aloha ʻāina. ʻO ke aloha aku aloha mai, ma laila nō kākou e hōʻike ai i ka ʻoiaʻiʻo o ko Hawaiʻi ponoʻī a puni ka honua. Pēlā nō ʻo Kelis e noke nei i ka hana, a pēlā nō hoʻi kākou e hoʻopilipili like aku ai.
He ʻāpana kēia moʻolelo o ka pūʻulu hōʻike ʻōlelo Hawaiʻi a Flux Hawaii e hōʻike ana i nā ʻatikala i hana ʻia ma ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻO kēia pūʻulu, me ka hui pū ʻana me Kīnā‘ole Foundation, e hōʻike ana i ka hanauna hou o ka poʻe Hawaiʻi e hoʻomau nei i ko lākou mau kūpuna a me ka hoʻihoʻi ʻana i ke aloha i ke ao nei.